Voordat een machine of arbeidsmiddel verhandeld mag worden in de Europa, moet deze CE-gemarkeerd zijn en voldoen aan de geldende Europese richtlijnen. Aan de hand van verschillende vraagstellingen wordt hier verder een uitleg gegeven over CE-markering.
Wat is een CE-markering?CE staat voor "Conformité Européenne" en is een merkteken dat aangeeft dat een machine aan alle essentiële veiligheids- en gezondheidseisen van alle toepasselijke Europese richtlijnen voldoet.
Het doel van CE-markering is het bevorderen van vrije handel in veilige producten in de Europese-lidstaten. De fabrikant of de importeur mag pas de CE-markering aanbrengen nadat hij de conformiteitbeoordeling heeft uitgevoerd. CE-markering is dus nadrukkelijk geen keurmerk. Werkgevers moeten ervoor zorgen dat de machines aan de richtlijn blijven voldoen.
Hieronder vindt u een overzicht van de onderwerpen die op deze pagina behandeld worden:
- Wat is de Machinerichtlijn of Machineverordening
- Wat is de betekenis van een Europese verordening of richtlijn?
- In hoeverre is het gebruik van normen verplicht?
- Waaruit moet de verklaring bestaan?
- Mogen machines met CE-markering gewijzigd worden?
- Mogen alle reparaties aan de machine uitgevoerd worden?
- Hoe lang blijft de fabrikant aansprakelijk voor het product?
- Moeten gebruikte machines ook voldoen aan de CE-markering?
- Kan ik zelf bijvoorbeeld een hijsbalk fabriceren?
- Waar moet ik op letten bij aanschaf van een machine?
- Mogen buitenlandse machines zonder CE verhandeld worden in Europa?
- Is een CE-markering altijd goed?
- Is een eerste keuring (ingebruikname keuring) noodzakelijk?
- Hoe zit het met gevaarlijke werktuigen?
- Moeten bijlage IV machines een separate keuring ondergaan?
- Hoe zit het met multi-functionele werktuigen?
- Hoe zit het als later een andere hoogwerkerbak gemonteerd wordt?
- Moet de fabrikant een keuring laten uitvoeren?
1. Machinerichtlijn en Machineverordening
Een belangrijke norm waaraan een machine binnen Europa moet voldoen is de Machinerichtlijn. Deze richtlijn wordt per 1 januari volledig vervangen door de Machineverordening.
De Machinerichtlijn en de Machineverordening zijn van toepassing op machines, verwisselbare uitrustingsstukken, veiligheidscomponenten, hijs- en hefgereedschappen, kettingen, kabels en banden, verwijderbare mechanische overbrengingssystemen en niet-voltooide machines. Kort gezegd, alles wat niet door een menselijk aangedreven bron in ‘beweging’ kan worden gebracht of daarmee te maken heeft, is een machine.
Wanneer een machine ontworpen wordt, moet eigenlijk al rekening gehouden worden met de geldende richtlijnen. In de conceptfase moet al beantwoord worden of de Machinerichtlijn en Machineverordening en/of andere normen van toepassing zijn. Zodra alle vereisten bekend zijn, kan hier in de ontwerpfase mee rekening gehouden worden.
In bijlage IV van de Machinerichtlijn en bijlage I van de Machineverordening staan alle uitzonderingen waarbij de fabrikant het technisch dossier en eerste type moet laten toetsen door een externe keuringsinstantie die hiervoor geaccrediteerd is – een Notified Body.
2. Wat is de betekenis van een Europese verordening of richtlijn?
Een Europese verordening is een wet die rechtstreeks bindend voor alle landen in de EU waarbij de bepalingen uit de verordening boven de nationale wet- en regelgeving staan. Een Verordening ‘geldt’ en alle nationale regels die daarmee onverenigbaar zijn, gelden niet.
Een Europese richtlijn is, in tegenstelliong tot een verordening, niet rechtstreeks binden. Dit betekend dat alle lidstaten de bepalingen uit een richtlijn moeten worden omgezet in nationaal recht, dat een dwingend karakter moet hebben. De lidstaten kunnen vrij kiezen in welke vorm en met welke middelen zij de Richtlijn ten uitvoer leggen. Pas wanneer deze bepalingen in nationale wetten en regels zijn vastgelegd, zijn ze in dat land van toepassing.
3. In hoeverre is het gebruik van normen verplicht?
De fabrikant is niet verplicht om normen te gebruiken, maar heeft wel de verplichting om te voldoen aan de eisen uit de richtlijnen en verordening. De normen kunnen worden gebruikt als handvat om aan de richtlijnen te voldoen. De Europese geharmoniseerde normen aangeduid met NEN-EN...., waarbij de EN duidt op een Europese geharmoniseerde norm, geven het zogenaamde vermoeden te voldoen aan de eisen van de relevante richtlijn(en).
Normen hebben geen wettelijke status en de toepassing ervan is dan ook niet verplicht. Normen kunnen echter wel dienen als bewijsmateriaal omdat zij de stand der techniek weergeven en officieel algemeen zijn geaccepteerd.
De fabrikant dient een Technisch Constructie Dossier (TCD) samen te stellen en een risicoanalyse te maken en om alle mogelijke risico uit te sluiten.
4. Waaruit moet de verklaring bestaan?
Naam van de fabrikant of dienst in de EER (Europese Economische Ruimte) gevestigd. Eventuele gevolmachtigde, deze moet tevens de naam en het adres van de fabrikant vermelden.
- Volledige adres, plaats en land.
- Benoeming van de machine, type en serienummer.
- Verklaring aan welke richtlijn(en) de machine voldoet.
- In voorkomend geval: in overeenstemming met de volgende normen of normatieve documenten (titel, nummer en uitgave datum vermelden).
- In voorkomend geval: bewijs dat is voldaan aan de verplichtingen van bijlage IV (machines met een mogelijke vrije val van personen van > dan 3 meter).
- Naam en adres van de instantie waar men de typekeuring heeft laten uitvoeren of dossier in bewaring heeft gegeven.
- Land, plaats en datum van afgifteverklaring, naam en handtekening of gelijkwaardige waarmerking van gevolmachtigde persoon.
5. Mogen machines met CE-markering gewijzigd worden?
Wezenlijke, dus ingrijpende veranderingen dienen altijd in overleg met, en na verkregen schriftelijke toestemming van de fabrikant doorgevoerd te worden. Tevens moet de risicoanalyse geheel of gedeeltelijk opnieuw gemaakt worden.
Kortom alle wijzigingen, die een negatieve verandering zouden kunnen brengen in de sterkte, stabiliteit, gezondheid of veiligheid, moeten in overleg en met een schriftelijke goedkeuring van de fabrikant uitgevoerd worden.
6. Mogen alle reparaties aan de machine uitgevoerd worden?
Er dient duidelijk uiteengezet te worden wat bedoeld wordt met 'reparaties'. Staat 'reparatie' voor het vervangen van defecte onderdelen, conform de gebruiksaanwijzing en het onderdelenboek van de betreffende machine, dan mag de reparatie uitgevoerd worden. Staat 'reparatie' voor het repareren middels lassen van scheuren, dan dient dit nadrukkelijk en schriftelijk in overleg met de fabrikant of diens gemachtigde importeur te worden uitgevoerd. Wezenlijke veranderingen zijn zonder overleg met de fabrikant of gevolmachtigde importeur niet toegestaan. Indien er toch wezenlijke verandering(en) zonder genoemd overleg uitgevoerd zijn, dan vervalt de aansprakelijkheid bij de fabrikant of importeur. Men is dan zelf fabrikant geworden met de bijbehorende aansprakelijkheid en CE.
7. Hoe lang blijft de fabrikant aansprakelijk voor het product?
De fabrikant is in principe levenslang aansprakelijk voor wezenlijke structurele tekortkomingen van het product. Derhalve moet in de gebruiksaanwijzing duidelijk aangegeven zijn wanneer en hoeveel bedrijfsuren het natuurlijke einde van de machine ingaat. Om aansprakelijkheid te kunnen afwenden, installeren steeds meer fabrikanten blackboxes om aan te kunnen tonen of de machine wel gedurende de levensloop conform de gebruiksaanwijzing is gebruikt.
8. Moeten gebruikte machines ook voldoen aan de CE-markering?
Alle machines die verhandeld worden - hetzij nieuw of gebruikt na 1 januari 1995 - dienen voorzien te zijn van CE-markering en vergezeld te gaan van de eerder genoemde overeenstemmingverklaring. Een uitzondering hierop zijn uiteraard de machines die reeds in de Europese Gemeenschap waren of zijn van voor 1 januari 1995. Deze hoeven niet voorzien te zijn van CE-markering en vergezeld te gaan van overeenstemmingverklaring, maar hier dient wel aangetoond te worden dat zij reeds in de EER waren op het moment dat zij verhandeld werden middels een aankoopfactuur.
De verkoper is er dus verantwoordelijk voor dat de machine nog voldoet aan de machinerichtlijn. Voor eventuele gebreken (bijvoorbeeld in de vorm van ondeskundige reparaties) is de vorige eigenaar verantwoordelijk. Gebrek aan onderhoud is geen reden om terug te vallen op de vorige eigenaar (kon men zien bij de aanschaf).
9. Kan ik zelf bijvoorbeeld een hijsbalk fabriceren?
Ja, iedereen mag en kan van alles fabriceren mits hij voldoet aan de eisen uit bijlage I hoofdstuk 4.1.2.3 van de machinerichtlijn 2006/42/EG of relevante richtlijnen. Als leidraad kan en mag hij gebruik maken van Europese normen zoals bijvoorbeeld in dit geval de NEN-EN 13155:2003 A1:2005 (Afneembare hijsgereedschappen). Indien men wil voldoen aan de machinerichtlijn dan impliceert dat tevens dat men ook CE-markering dient aan te brengen, alsmede een gebruiksaanwijzing en een overeenstemmingverklaring op te stellen conform de relevante hoofdstukken van de genoemde relevante richtlijnen. Tevens impliceert het, dat de vereiste beproevingen zijn uitgevoerd.
10. Waar moet ik op letten bij aanschaf van een machine?
Machines die in de handel zijn gebracht na 01-01-1995: deze moeten zijn voorzien van CE-markering en vergezeld te gaan van een overeenstemmingsverklaring volgens bijlage II van de machinerichtlijn. Let er speciaal op dat deze in de Nederlandse taal dient te zijn opgesteld.
Machines die in de handel gebracht voor 01-01-1995: hiervan moet aan te tonen zijn dat de machine voor 01-01-1995 in de EG was. Informatie over de aanschaf van hijs- en hefmiddelen kan men vinden in AI17 Hijs- en hefmiddelen hoofdstuk 3.
Bepalend voor de aanschaf blijft de machinerichtlijn en voor het juiste gebruik dient u een RI&E te maken.
11. Mogen buitenlandse machines zonder CE verhandeld worden in Europa?
Nee, dit is niet toegestaan. De handelaar pleegt een economisch delict en de koper kan deze machine niet gebruiken conform de Nationale (en Europese) wetgeving (Arbobesluit Artikel 7.2).
12. Is een CE-markering altijd goed?
De werkgever heeft de verplichting om veilige machines aan werknemers ter beschikking te stellen. Door middel van CE-markering en bijbehorende overeenstemmingverklaring van de betreffende machine in de Nederlandse taal, kan men aantonen dat de machine voldoet aan de elementaire veiligheidseisen volgens bijlage I van de machinerichtlijn 2006/42/EG. Men moet er van kunnen uitgaan dat een fabrikant een betrouwbare verklaring van overeenstemming afgeeft. Deze is tenslotte deskundig en aansprakelijk. Alleen bij twijfel: laat de aan te kopen machine voor levering bij de leverancier onderzoeken en beproeven door een onafhankelijke aangewezen keuringsinstelling. Dit kan ook bedongen worden bij aanschaf van een machine.
13. Is een eerste keuring (ingebruikname keuring) noodzakelijk?
Om de hiervoor genoemde zekerheid te verkrijgen, kan men een conformiteitonderzoek door een aangewezen keuringsinstelling (o.a. TÜV, Aboma of SGS Nederland) laten uitvoeren bij de leverancier. De zekerheid dat de machine voldoet aan de elementaire eisen uit de machinerichtlijn, of dat de machine gekocht wordt bij een gerenommeerd bedrijf geeft ook enig vertrouwen.
14. Hoe zit het met gevaarlijke werktuigen?
Gevaarlijke werktuigen zijn opgenomen in bijlage IV van de machinerichtlijn 2006/42/EG. Ze worden ook wel eens bijlage IV machines genoemd. Ze zijn gevaarlijk omdat zij intrinsieke onveiligheden bezitten.
In de bijlage IV zijn de hoogwerkers wel opgenomen om genoemde reden. Deze dienen dan ook een typekeuring te hebben ondergaan door een keuringsinstelling die als Notified Body (NoBo) ingeschreven is in Brussel en voorzien is van NoBo nummer.
Hoogwerkers dienen met ingang van 01-01-1997 te zijn voorzien te van CE-markering en vergezeld te gaan van de overeenstemmingverklaring.Dus later en anders dan alle andere machines die met ingang van 01-01-1995 voorzien moesten zijn van CE-markering.
15. Moeten bijlage IV machines een separate keuring ondergaan?
Zoals hiervoor reeds aangegeven moeten bijlage IV-machines door een NoBo die ingeschreven zijn in Brussel en voorzien zijn van een NoBo nummer voor een bepaald type bijlage IV machinenes bevoegd is, een type-keuring hebben ondergaan. De fabrikant gaat vervolgens meerdere machines van dit type bouwen en de fabrikant verklaart op de overeenstemmingsverklaring dat de onderhavige machine gelijk is aan de typekeur van de onderzochte machine door NoBo met .... Omdat in de praktijk nogal eens afgeweken wordt van de uitvoering van de machine laten veel bedrijven bij aankoop van hoogwerkers weer een conformiteitsonderzoek door een NoBo uitvoeren.
16. Hoe zit het met multi-functionele werktuigen?
Multi-functionele werktuigen zoals een verreiker of een graafmachine met beperkte hijsfunctie of ingezet als overslagkraan. Voor elke functie dient de fabrikant een overeenstemmingverklaring op te stellen. Een hijskraan die als hoogwerker ingericht wordt dient een typekeuring te ondergaan door een NoBo. De NoBo geeft bij goedkeuring een certificaat af waarin hij verklaart dat de hijskraan als drager vermelding van fabrikant, type en serienummer en bouwjaar, voorzien van een werkplatform met vermelding van fabrikant type serienummer en bouwjaar vast gemonteerd aan de drager geschikt is om ingezet te worden als hoogwerker volgens bijlage IV, werkveld A16.
Let wel, hier wordt niet bedoeld de hangende werkbak aan een hijskraan (daarvoor geldt een keuringsregeling en voor het gebruik een gedoogbeleid volgens artikel 7.23d van het Arbobesluit).
Een graafmachine dient ingericht te zijn als overslagkraan, wat betekent dat een eenvoudige safeload indicator zoals bedoeld voor graafmachines met “beperkte hijsfunctie voor hijswerkzaamheden die directe verband houden met de graafwerkzaamheden”, niet voldoen aan de eisen van bijlage I van de machinerichtlijn. Overslagkranen zijn hijskranen en indien het optredende lastmoment groter is dan 4 tonmeter, moet er een inrichting zijn volgens de machinerichtlijn van hoofdstuk 4.2.1.4.
17. Hoe zit het als later een andere hoogwerkerbak gemonteerd wordt?
In dat geval dient er wederom een NoBo uitgevoerd te worden. Hoe zit het als de hoogwerkerbak op meerdere machines gemonteerd moet kunnen worden?
Elke combinatie dient type-keur te ondergaan door een NoBo. De NoBo geeft een certificaat af bij goedkeur. De fabrikant geeft onder verwijzing naar genoemd certificaat op de overeenstemmingverklaring een fabrikantenverklaring af voor elke gelijke machine.
18. Moet de fabrikant een keuring laten uitvoeren?
Volgens bijlage 1 hoofdstuk 4.1.3 van de machinerichtlijn 2006/42/EG moeten alle hijs- of hefmachines een statische en dynamische beproeving ondergaan.
